Vladimir Brendojev
| Vladimir Jegorovič Brendojev | |
|---|---|
 | |
| Roindupäivy | 6. syvyskuudu 1931 |
| Roindupaikku | Sammatuksen kylä, Anuksen kanzalline piiri, Karjalan avtonoumine socialistine nevvostotazavaldu, Nevvostoliitto |
| Kuolendupäivy | 24. syvyskuudu 1990 (59 vuottu) |
| Kuolendupaikku | Anuksenlinnu, Karjalan avtonoumine socialistine nevvostotazavaldu |
| Kanzalližus | Nevvostoliitto |
| Toiminduala | runoilii, kiändäi |
| Tevoksien kieli | karjalan kielen livvin piämurreh |
| Enzitevos | 1972 |
| Palkindot | Karjalan avtonoumizen socialistizen nevvostotazavallan Korgeviman nevvoston prezidiuman palkindo, J. Virtazen palkindo |
Vladimir Jegorovič Brendojev (6. syvyskuudu 1931 - 24. ligakuudu 1990) oli karjalaine kirjuttai, runoilii da kiändäi.
Eloskerdu
Brendojev oli roinnuhes Anuksen piirin Sammatuksen kyläs, muanruadajan pereheh. Konzu Karjalas algavui muatalovuon kollektivizacii, hänen tuattah Jegor Sem'onovič Brendojev muutti perehen kel Petergofah, kus ruadoi puusepänny. Suuren Ižänmuallizen voinan allus lähti frontale. Muamo Marija Ivanovna lapsien kel tuli järilleh Karjalah, hyö ruvettih elämäh Anuksen piirin Mägrien kylän lähäl, Syrjä-kyläs.
Suuren Ižänmuallizen voinan aigah Vladimir oli suomelazien valloitetul alovehel, kävyi suomelazeh školah, kus opastui suomen kieleh. Yhtelaigua perehes da paikallizien eläjien kel häi pagizi livvin murdehel. Konzu tuatto tuli frontalpäi, pereh muutti Kuittizen kyläh.
Vuvvennu 1949 Brendojev loppi seiččemenkluasan školan, ruadoi kodvazen puččiloinluadijannu Kuittizen tevolližuskombinuatal, tahtoi piästä muatalovusopistoh da roita agronoumakse. Ga yksi kapituanu nevvoi hänele lähtie merilaivastoh. Vladimir piäzi Belomorskan merenkulguopastuslaitokseh. Kolmen vuvven peräs sai diploman da kaksikymmen vuottu ruadoi merimiehenny kalastuslaivoil. Vuvvennu 1972 rodih Karelribvod:an kalastusvardoičuslaivan kapituanakse.
Vuvvennu 1981 Brendojevua otettih Kirjuttajien Liittoh.
Pahan tervehyön periä vuvvennu 1983 Brendojev jätti meriruavon da läs vuottu ruadoi Nevvostoliiton tiedoakadiemien Karjalan tiedokeskuksen Kielen, literatuuran da histourien instituutas da oli Karjalan kirjuttajien liiton literatuurufondan täyzivaldazennu edustajannu.
Vuvvennu 1986 Brendojev lähti eläkkehele da muutti Petroskoispäi Anuksenlinnah. Kuoli sie vuvvennu 1990.
Luomisruado
Vladimir Brendojev oli enzimäzenny karjalan kielen livvin murdehel kirjuttajannu runoilijannu da kirjuttajannu. Enzimäzii ven'ankielizii runoloi häi rubei kirjuttamah vie školas opastujes. Vuvvennu 1972 Neuvosto-Karjala -lehten sivuloile jullattih kaksi hänen runuo livvin murdehel. Sil aigua hänen tevoksii ruvettih julguamah Punalippu-žurnualasgi. Häi kirjutti omas Anuksen muas, kus enne ei olluh niyhty rahvahallistu kirjuttajua.
Vuvvennu 1980 Karjala-julguamo piästi ilmah hänen enzimäzen Anusrandaine-nimizen runokniigan. Sie oli kolmekymmen hänen runuo sego kolme rahvahan pajuo da kaksitostu kiännösty. Tevoksien lirizmu, oman muan rakkahus kiinitettih Karjalan sego Suomen lugijoin huomavuo.
Suomelaine runoilii Aku-Kimmo Ripatti kiändi Brendojevan runoloi suomekse. Oulun Pohjoinen-julguamos niilöi piästettih ilmah vuvvennu 1986. Kniigan algusanois oli kirjutettu, gu Brendojev on nerokas runoilii. Hänen runot ollah helevät ku Anuksen muan koivužikot. Toiči net mustoitetah rahvahan pajuo, toiči – runoelmua armahas kodirannas.
Myöhembi päivänvalgien nähtih karjalankielizet Brendojevan runokniigat, kudamien joukos oldih "Hiilau huoli" (1983), "Kadajikko" (1986). Roindumuan rahvahan kel vastavuksien jälles Brendojev kirjutti Kyl'mil-nimizen runokniigan (1988). Vuvvennu 1989 ilmah piäzi Brendojevan Sa olet armas... -nimine kniigu (1989).
Konzu Brendojev rubei kirjuttamah omal kielel, rahvas ruvettih uskomah muamankielen elvyttämizeh. Omil runoloil häi ozutti, gu karjalan kielel endizelleh voi kuvitella rahvahan elaijan eri puolii. Karjalan kieli oli hänele armahin. Häi kirjutti luonnos, karjalazien da muamankielen jygies ozas, vesselis da atkalois elaijan azielois, jygies ruavos, käziruadolois, lapsis, rakkahuos.
Runoilijan kuolendan jälles päivänvalgien nägi nelli runokniigua – "Runoja" (1991), "Sana, kuultu muaman suus" (1991), "Jättie hyvä jälgi muale" (1999), "Suurembua ei ole ozua" (2014).
Huolimattah sih, gu Vladimir Jegorovič kodvan sluuži merilaivastos, häi ei kirjutannuh meres niyhty runuo. Kogo rakkahuon häi andoi omale muale, sen eläjile, peldoloile da mečile. Hänen runoloin piähenget ollah hyväntahtozet da ruadajat rahvas. Brendojevan runot mustoitetah rahvahanrunohuttu da niilöih on luajittu äijy pajuo. Niilöi pajattau Anuksen rahvahan hora da toizet pajojoukot.
Vladimir Brendojev uskoi karjalan kirjukielen hyväh tulieh aigah da rahvahan kul'tuuran elvyttämizeh.
Brendojev on sežo tundiettu kiändäi. livvin murdehele häi kiändi A. Puškinan, M. Lermontovan, N. Nekrasovan, J. Baratinskoin, S. Jeseninan, N. Rubcovan, J. Jevtušenkon da toizien ven'alazien runoilijoin tevoksii. Hänen kiännöksis nävytäh rikas karjalan kieli da oigiesti vallittu sana. Häi yhtisti sanan tarkan merkičyksen karjalan kielen perindölöih da kaunehuoh.
Brendojevan runot on pandu Ven'an rahvahien literatuuruopastundukniigah, kudai on tarkoitettu 9.-11. kluassoin opastujile.
Kirjuttajan kaikkien tevoksien piätiemannu on muaman, Anuksen muan, oman muan rahvahan, muamankielen rakkahus. Rahvas sežo ylen äijäl suvaittih runoilijua.
Kirjutukses "Dobroje imja" ("Hyvä nimi") kirjuttai Viktor Pul'kin on pannuh merkile:
Vladimir Brendojev pani alustan karjalan kirjukielen kehittämizes, ozutti kielen kuvannollizet mahtot. Toizien ruavonnu on luadie seinät da levö tälle taloile. Tämän ruavon alguhpanijannu oli arvokas ristikanzu, kudai andoi sille oman kunnollizen, hyvän nimen.
— Ленинская правда. — 4.9.1991[1].
Palkindot
Brendojev sai Karjalan avtonoumizen socialistizen nevvostotazavallan Korgeviman nevvoston prezidiuman palkindon suures ruavos Karjalan rahvahallizen literatuuran kehittämisalal.
Vuvvennu 1988 häi sai J. Virtazen nimizen palkindon, kudaman perustajinnu oldih Alavozen sovhouzu da Karjalan tazavallan Kniga-yhtistys.
Runoilijan kuolendan jälgeh Karjalan kul'tuuran seuru (nygöi se on Karjalan Rahvahan Liitto) valmisti enzimäzen seurah kuulujan Vladimir Brendojevan tovestuksen.
Musto
Vuvves 2001 algajen Anuksenlinnas joga vuottu pietäh Vladimir Brendojevan mustole omistettuu Karjalan tazavallan karjalankielizen literatuuran festivualii - "Täs synnynrannan minun algu"[2].
Taloile, kudamas oli elänyh runoilii Anukses, on azetettu hänen mustolaudu[3].
Vuvvennu 2019 Anuksen kanzallizen piirin Sammatuksen kyläh on azetettu mustomerki Vladimir Brendojevale da karjalan kielen tutkijale Grigorii Makarovale[4] karjalan da ven'an kielel. Mollembat oldih sammatuksilazet.
Pakkaskuun 25. päivänny vuvvennu 2021 Petroskoin linnas Drevl'anka-mikroalovehen uuzi lagevo sai Brendojevan nimen.
Brendojevan nimizet uulučat ollah Anuksenlinnas da Mägriel.
Brendojevan runo- da prouzukogomukset
- Brendojev, V. Anusrandaine : runoja karjalaksi / V. Brendojev ; tait. J. Gusenkov. — Petroskoi : Karjala, 1980. — 134 s. — Текст карел.
- Brendojev, V. Hiilau huoli : runoja karjalaksi / Vladimir Brendojev ; tait. J. Gusenkov. — Petroskoi : Karjala, 1983. — 62 s. — Текст карел.
- Brendojev, V. Kadajikko : runot da runoelmu. — Petroskoi : Karjala, 1983. — 71 s. — Текст карел.
- Brendojev, V. Kadajikko : runot da runoelmu / Vladimir Brendojev. — Petroskoi : Karjala-kustantamo, 1986. — 71 s. — Текст карел.
- Brendojev, V. Aunusrantaseni : runoja / Vladimir Brendojev ; käänt., toim., alkul. Aku-Kimmo Ripatti ; Kannen suunnittelu Martti Dahlstrom. — Oulu : Pohjoinen, 1986. — 111 s. — Kansi: Karjalainen kansankäsityö. Kassi. — ISBN 951-749-055-0. — Текст фин.
- Brendojev, V. Kyl'mil : kertomuksia karjalan kielellä / V. Brendojev ; tait. V. Lukkonen. — Petroskoi : Karjala, 1988. — 48 s. — Текст карел.
- Brendojev, V. Sa olet armas : runot da runokiannokset / Vladimir Brendojev. — Petroskoi : Karjala, 1989. — 79 s. — Текст карел. — ISBN 5-7545-0138-2.
- Brendojev, V. Kyl'mil : kertomuksia karjalan kielellä / V. Brendojev ; [tait. Vladimir Lukkonen]. — 2. pain. — Petroskoi : Karjala, 1990. — 56 c. : ил. — Текст карел. — ISBN 5-7545-0035-1.
- Brendojev, V. Sana, kuultu muaman suus : karjalazet runot lapsile / Vladimir Brendojev ; [tait. Mihail Koppalev]. — Petroskoi : Karjala, 1991. — 30, [1] с. : ил. — Текст карел. — ISBN 5-7545-0464-0.
- Brendojev, V. Runoja / V. Brendojev ; kansi Mihail Koppalev. — Petroskoi : Karjala, 1991. — 222 s. — Текст карел.
- Brendojev, V. Jättie hyvä jälgi muale : runot da runokiännökset / Vladimir Brendojev ; [toim. V. Rjagojev]. — Petroskoi : Karjala, 1999. — 189 s. — ISBN 5-7545-0739-9. — Текст карел.
- Brendojev, V. Sa oled armas / Vladimir Brendojev ; [tolkinud Jaan Oispuu]. — Tallin : Kirjastuskeskus, 2010. — 63 с. : ил., портр. — (Vaikeste rahvaste suur kirjandus). — Текст эст. — Об авт. на 57-62-й с. текста. — ISBN 978-9949-445-41-7.
- Brendojev, V. Suurembua ei ole ozua : kirjuttajan yhteh kerätyt tevokset / Vladimir Brendojev. — Kuhmo : Juminkeko ; Петрозаводск : Periodika, 2014. — 229, [5] с. : портр. — (Karjalan kirjallisuuden klassikot). — Текст карел. — ISBN 978-952-5385-74-8. — ISBN 978-5-88170-232-8.
Kačo ližäkse
Huomavukset
- ↑ Ленинская правда. — 4.9.1991.
- ↑ Карелия: энциклопедия. Том 1, с. 179. Петрозаводск: ПетроПресс, 2007. ISBN 978-5-8430-0123-0
- ↑ Писатели Карелии: библиографический словарь, с. 304. Петрозаводск: Острова, 2006. ISBN 5-98686-006-3
- ↑ Mustomerki karjalan kielen akkiloiččijoile
Kirjalližus
- Чикина Н. В. Проблемы карелоязычной литературы и творчество Владимира Брендоева: в 2 ч. — Петрозаводск: Издательство ПетрГУ, 2016