Maidopyhälasku
Материалы библиотеки имени Б.Н. Ельцина
B. N. Jel'cinan nimizen prezidentan kirjaston materjualat
| Maidopyhälasku | |
|---|---|
 «Maidopyhälasku». P. N. Gruzinskii, vuozi 1889. | |
| Tiippu | Rahvahan Hristossah uskoh kuului |
| Toizin | Maidopyhälaskunedäli |
| Merkičys | talven kaimuandu |
| Algavuu | enzimässargen jälles lihapyhälaskuu |
| Loppuu | Prosken’n’upiän |
| Päivymiäry | kaheksas nedäli enne Äijiäpäiviä |
| 2024 | algavuu 27 tuhukuudu (11 kevätkuudu) loppuu 4 kevätkuudu (17 kevätkuudu) |
| 2025 | algavuu 11 tuhukuudu (24 tuhukuudu) loppuu 17 tuhukuudu (2 kevätkuudu) |
| 2026 | algavuu 3 tuhukuudu (16 tuhukuudu) loppuu 9 tuhukuudu (22 tuhukuudu) |
| Piendy | rahvahan pruazniekku |
| Perindöt | pastua val’l’oidu, kyrziä, čupukkua, kävvä gostih, kerätä stolii, čurata mäis regyzil, poltua Maidopyhälaskun tytti |
| Liittyy | Suureh pyhäh |
 Медиафайлы на РУВИКИ.Медиа | |
Maidopyhälasku on päivännouzun slavjuanoin perindölline pruazniekku, kudamua pietäh nedälin aigah enne Suurdu pyhiä da kudaman tavois on säilynyh ezihristianskoin slavjuanoin mifolougien elementoi.
Maidopyhälasku on čislas liikkui pruazniekku, se ripuu Äijänpäivän piendypäiväs. Vuvvennu 2025 sidä pietäh 24. tuhukuudu — 2. kevätkuudu[1].
Päivännouzun slavjuanoin rahvahan kalenduaras pruazniekku ozuttau talven da keviän rajua, Lihapyhälaskun da Suuren pyhän rajua[2]. Se on karnavualan vastineh jevrouppalazis mualois. Maidopyhälasku on kui Razvaine tossargi da Lihapyhälasku katoulielazil. Ven’an pravoluavizes kalenduaras sidä sanotah ven. Сырная седмица'.
Maidopyhälaskun simvoloinnu ollah Maidopyhälaskun tytti, ilonpiendät, regyzil čuruandat, rahvahan pruazniekat; ven’alazil — letut da kyrzät, valgoven’alazil da ukrainalazil — varenjiekat, sirniekat da kolodku.
Pruazniekan nimi
Muinas-ven'alazis kirjulähtehis terminöi kannanke ven. масл- merkites Juustonedälii (ven. Сырная неделя) suau löydiä XV vuozisuas algajen: Масленая недѣля, Масленое за́говѣнье, Маслопустъ "pyhäpäivy, kudamas on kielletty maidosyömizien syöndy", Масленица, Масляница "nedäli enne sidä pyhiäpäiviä"[3].
Päivännouzun slavjuanoin murdehis ollah moizet nimet: poles. Весна, Запускный тыждень, Запустный тыждень, Масленая колядуха, Масленая (неделя), Масленая полизуха, Масленица, Масленый тыждень, Маслоед, Масная, Масница, Масный тыждень, Отпущальная, Прощальный тыждень, Пустый тыждень, Сыропная неделя[14]; belor. Масленіца, Масленка, Масніца[15]; ukr. Ма́сниця, Пу́щення, Сиропу́ст[16], Пироги, Колодка, Колодій, Заговини, Сирний тиждень[17].
Ven’an pravosluavizien kanzoin kielis enne Suurdu pyhiä olijan jälgimäzen nedälin nimi on laihinoittu ven’an kielespäi (эрз. Масинця, Мастя, komi Масьленича, čuvaš. Ҫăварниmar. Ӱярня — "voinedäli"komi Йöввыв "maidohine", hak. Сарығ хаях улукун "havvotun voin aigu", osiet. Урсы къуыри "maidosyömizien nedäli"). Toine kielivariantu liittyy heboloil ajelendah — эрз. Кирякшчи "Ajelendupäivy", komi Гажа валяй "ilokas ajelendu", kr’ašensk. hak. Чылғаях, alt. Дьылгайак "luistelikko". Erähil rahvahil kevätkuudu sanotah "Maidopyhälaskun kuukse" (čuvaš. Ҫăварни уйăхĕ, mar. Ӱярня тылзе).
Taboin roindu
Enzimästy kerdua Maidopyhälaskus mainitah XVI vuozisual, ga Lihapyhälaskus sanotah vie Lavrentjevan aigukirjas, konzu kuvatah morinduaigua Kijevas vuvvennu 1092: "яко продахомъ корсты (гробы) от Филипова дне до мясопуста 7 тысячь"[20].
(26_%D0%B8%D0%B7_%D0%BA%D0%BD._1874%D0%B3)_e1.jpg)
Vs. F. Milleran[21] da B. A. Ribakovan mielen mugah[22] ezihristianskoinnu aijannu Maidopyhälaskun piendy sovitettih kevätpäiväntazavole, kudai äijil kanzoil, kudamat käytetäh päiväzen kalenduarua, on uvven vuvven allunnu. Tämän gipotiezan mugah uvven vuvven piendy da talven kaimuandu siirrettih sit kevätkuun 22.—24. päivis aijembazikse aijoikse, ku käyttöh otettih Hristossah uskoh kuului Suuri pyhä, kudaman aigua ilonpiendy oli kielletty.
Enne vallankumovustu ruadanuot tutkijat oldih sidä mieldy, ku Maidopyhälaskun juurinnu on paganallizen uskon pruazniekku "žiivattoin jumalan" Volosan nimeh. I. M. Snigir’ov kirjutti: "liennego maidopyhälasku, kudai on Valassin päivän mail, olluh Volosan pruazniekannu. Voil, kudamua annettih hänele verhoinnu, sanottih volosan libo voložjan voikse"[23]. N. Dubrovskii[24] pani merkile sen, ku äijät maidopyhälaskun tavat ollah ihan talveh kuulujat da niilöi ei voi pidiä keviäl, sendäh net tuldih Valasinpäiväspäi, konzu Valasil "pardugi on vois".
Nevvostoliiton etnogruafies kaikkien hyväksytynny oli mieli sit, ku Maidopyhälasku on talven da keviän yhtistäi rengas da raja niilöin välil[25], silloi kaimattih talvie — pimevyön da kuolendan jumalua — da vastattih kevätty, kudai toi lämmiä, valguo, luonnon havačundan[26]. Pruazniekkua piettih muinazen "sol’arnoin kul’tan perindönny", kudaman jiännöksenny ollah tulirobl’ot da palai seibähäs ratas[27][28].
Nevvostolaine folkloristu V. J. Propp oli sidä mieldy, ku Maidopyhälaskun taboin piätarkoituksii on muaperävägevyön nostatandu, ku ies oldih peldoruavot[29]. Pruazniekan simvolannu on Maidopyhälaskun tytti, mi on arkaistizen kuolijan da elavujan jumalan jiännöksii. Maidopyhälaskun tytti Propan mugah on muaperävägevyön keskikohtannu da sen kaimuandutavois siirrettih niilöi muale: tuhkat tytis libo iče revitetty tytti levitettih peldoloi myöte[30]. Muanruadajah niškoi muanvägi ole kaikis tärgevin, sendäh häi oppi vaikuttua sih[31]. Semmite tärgei se oli keviäl, konzu mua havaččuu talviunes da rubieu vihoittamah. Maidopyhälaskun tytin poltandu sežo tarkoittau vahnan da hudrevunnuon muaväin hävitändiä, surmua tulieh roindah nähte.
Muanväin nostatandah V. J. Propp liittäy Maidopyhälaskun pominoičendupuolen. Tuonilmazih siirdynyöt ezi-ižät muanruadajien mielen mugah oldih yhtel aigua toizel ilmal dai muas, sendäh voidih vaikuttua sen muavägeh. Ei suannuh sit suututtua ezi-ižii, heidy pidi mustella da kunnivoija. Maidopyhälaskun aigah sih niškoi ollah omat tavat: kulakkutorat, račastandat da muut, toiči — kalmoile käyndät, ainos — tävvet stolat, kudamil oli vältämättäh lettuu, kudamat nygözien rahvahien mieles ollah Maidopyhälaskun piäsimvolannu. Hos duumaijahgi, ga letut nikonzu ei oldu slavjuanoil päiväzen simvolannu[К 1]. V. J. Propp panou merkile sen, ku letut oldih ritualusyömizenny mustajazis da sen tarkoitukses niilöi käytettih Maidopyhälaskunnu da Rastavansynnynpäivänny[32][33]. Lettuloin pominoičendukäytändän pohjannu on niilöin adamanaiguine luajndu[34].
Tutkijat löytäh samoi juurii päivänalasku-jevrouppalazel karnavualal da ven’alazel maidopyhälaskul[35]. Ulgomualaine, kudai Ivan Groznoin aigah oli Moskovas, kirjutti: "Maidopyhälasku mustoittau itualielastu karnavualua, kudai samal aigua da samah tabah työndyy… Karnavualu eruou Maidopyhälaskus sil, gu Itualies yöt da päivät sil aigua kävväh vardoiččijat da ei anneta liijakse bauhie, a Moskovas iče vardoiččijat juvvah viinua da yhtes rahvahanke bauhitah"[35].
Nygyaijan folkloristan A. B. Morozan mielen mugah ei ole pohjua sille, ku pruazniekal on paganalline alguperä. Maidopyhälaskun tavois ellendetäh uvvelleh sen, min kehoittau kirikkö. Nimenomah pyhiä pietäh perindöllizes kul’tuuras syömizenrajoituksennu, sendäh sidä enne pidäy syvvä enämbi. Piäpiirdeh, kudamas vihjatah paganallisttu pohjua, on Maidopyhälaskun tytin luajindu da poltandu. Toziazies tädä tyttii ei pietty nikonzu idolannu, a iče taval vikse ollah kižajuuret[36].
Maidopyhälaskun piendy karjalazil
Maidopyhälaskunedäli on jälgimäine nedäli enne Suurdu pyhiä, konzu suau syvvä argie. Täl nedälil syödih liharokkua da kalakurniekkua, joga talois pastettih val’l’oidu, kyrziä, čupukkua.
Maidopyhälaskunnu kaimattih talvie da vastattih kevätty. Nuoret dai vahnat täl aigua čurattih mäis: nuoret piettih iluo, a vahnembi polvi pitkiä pelvastu čurai. Uskottih, midä loitombakse čurnit, sidä pitkembi pelvas kazvau dai talvi teriämbäh keviäh päi kiändähes.
Joga Maidopyhälaskunedälin päiväl on oma nimi da omat ruavot. Enne enzimässargen vastattih gostii, tossargen čurattih regyzil, ajeltih hebozil, suksiteltih. Kolmanpiän tavoitettih enämbän pastua. Nellänpiän da piätteniččän piettih anopin da muatuškan illaččuloi, suovattan — navon päivy- da ildukeččoloi. Pyhäpäivy oli prosken’n’upäivy. Sinäpiän omat da tuttavat otettih toine toizel prosken’n’ua, sanottih: "Prosti minuu, gu midä lienne pahua puutui ruadua libo sanuo konzu". "Jumal prostikkah! Dai sinä minuu prosti!", kuuluu vastah. Emändäl pidäy olla ainos jalloil maidopyhälaskupyhänpiän, ku pelvahat oldas šuoriet. Gu mennöy pitkälleh, sit net pelvahat mennäh lagoh, ku istavunnou, st tullah viärikse[37].
Maidopyhälaskun ennustukset
- Pyhälaskunnu ku ombelet, sit sormii rubieu ajamah kogo vuvven.
- Maidopyhälaskun nedälil ku rien jällen kattau lumel, sit rodieu gribavuozi.
- Gu pyhälaskunnu tuuččai da Blahvešen’n’annu oli merituuli (toimi. tuuli Luadogaspäi), sit rodieu kalakezä.
- Maidopyhälaskunnu ku ollou päivänpasto, sit tulou poudu vierdoaigu (kaskenpoltanduaigu).
- Maidopyhäskun ildazel olles kudai jägimäzekse syömäh jiännöy da ku hänen vie stolas olles vieras tullou pertih, ei syöjy elä toizeh maidopyhälaskussah.
- Maidopyhäskun pyhänpiän jätetäh stola kabrastamattah, stolas nostah hedi syöndän loppiettuu, ku tyttäret ei jiädäs vahnoikse neidizikse.
- Maidopyhälaskun pyhänpiän astiet pezemättäh jätetäh stolale da syömizet, ku vil’l’oih ei kazvas ohtoidu da heiniä.
- Lihasuovattu on pokoiniekkoin pruazniekku, a lihapiätteniččy on muga kallis päivy[37].
Maidopyhälasku tajois
- ven. «Не всё коту масленица» — Aleksandr Ostrovskoin ozutelmu (1871)
- ven. «Ишь ты, Масленица!» — ohjuajan Obert Saak’ancan piirustettu piirdofil’mu (1985)
- ven. «Сибирский цирюльник» — ohjuajan Nikita Mihalkovan fil’mu (1998). Maidopyhälaskun piendän oza Ven’al vuvvennu 1885
- ven. «Февраль. Масленица» — "Vuvvenaijat" — P. I. Čaikovskoin fortepianosarju
- ven. «Проводы Масленицы» — N. A. Rimskii-Korsakovan Lumineičoi-ouperan oza
- ven. Народные гулянья на Масленой — kuva I. F. Straviskoin balietaspäi ven. «Петрушка»
- ven. «Масленица» — Boris Kustodijevan kuva (1916)
- ven. «Взятие снежного городка» — Vasilii Surikovan kuva (1891)
Huomavukset
- Kommentuariet
- tarkendua]
- Lähtehet
- ↑ Масленица в 2025 году: даты, приметы, традиции, названия дней праздничной недели, Lenta.RU (24 tuhukuudu 2025). Дата обращения: 24 tuhukuudu 2025.
- ↑ Агапкина, 2004, с. 194.
- ↑ Словарь русского языка XI—XVII вв. Вып. 9. М.: Наука, 1982. С. 32-33, 35. Kačondan päivymiäry: 28. tuhukuudu 2019. Arhiviiruittu 15. sulakuudu 2021
- ↑ Даль (Масло), 1880—1882.
- ↑ Масленица Arhiivukoupii 25 oraskuudu 2012 Wayback Machine // Российский этнографический музей
- ↑ Народное образование. — Изд-во "педагогика"., 1990. — 790 с.
- ↑ Даль (Блин), 1880—1882.
- ↑ Энциклопедия земли Вятской, 1998, с. 298.
- ↑ Сахаров, 1885, с. 164.
- ↑ Агапкина, 2002, с. 35.
- ↑ Калинский, 1877, с. 347.
- ↑ Мелехова, 1994, с. 135.
- ↑ Канева, 2002, с. 25.
- ↑ Толстая, 2005, с. 297.
- ↑ Лозка, 2002, с. 63.
- ↑ Сапіга, 1993.
- ↑ Борисенко, 2000, с. 33.
- ↑ Шырав: çăварни - Чăвашла-вырăсла словарь (1982). samah.chv.su. Kačondan päivymiäry: 2. sulakuudu 2019.
- ↑ ӱярня - 10 томан марий йылме мутер - МарлаМутер. marlamuter.com. Kačondan päivymiäry: 2. sulakuudu 2019.
- ↑ Лаврентьевская летопись (л. 72). Kačondan päivymiäry: 16. kevätkuudu 2021. Arhiviiruittu 9. oraskuudu 2021
- ↑ Миллер Вс. Русская масленица и западноевропейский карнавал. М., 1884. С. 39.
- ↑ Рыбаков, 1981, с. 266.
- ↑ Историко-астрономические исследования, Том 7 — М.: Государственное издательство физико-математической литературы, 1961. — 420 с. — С. 86.
- ↑ Дубровский, 1870, с. 10–12.
- ↑ Чичеров, 1957, с. 213.
- ↑ Соколова, 1979, с. 11.
- ↑ Соколова, 1979, с. 265.
- ↑ Чичеров, 1957, с. 22.
- ↑ Пропп, 1995, с. 108.
- ↑ Пропп, 1995, с. 81—85.
- ↑ Адоньева, 2008.
- ↑ Пропп, 1995, с. 28—29.
- ↑ Соколова, 1979, с. 46—48.
- ↑ Пропп, 1995, с. 27.
- ↑ 1 2 Белкин, 1975, с. 5.
- ↑ Андрей Мороз: народное православие. yakov.works. Kačondan päivymiäry: 2. sulakuudu 2019. Arhiviiruittu 2. sulakuudu 2019
- ↑ 1 2 Огнева, О. В. Праздники и будни : карельский народный календарь / Ольга Огнева, Алексей Конкка. — Издание 2-е, исправленное и дополненное. — Петрозаводск : Verso, 2013
Kirjalližus
- Агапкина Т. А. Мифопоэтические основы славянского народного календаря. Весенне-летний цикл. — М.: Индрик, 2002. — 816 с. — (Традиционная духовная культура славян. Современные исследования).
- Масленица / Т. А. Агапкина // Славянские древности: Этнолингвистический словарь : в 5 т. / под общ. ред. Н. И. Толстого; Институт славяноведения РАН. — М. : Межд. отношения, 2004. — Т. 3: К (Круг) — П (Перепёлка). — С. 194—199. — ISBN 5-7133-1207-0.
- Адоньева С. Б. Обрядовое чучело: проективный принцип ритуальных практик // Русский фольклор в современных записях. — 2008.
- Артёменко И. И. Березанская С. С. Баран В. Д. Анохин В. А. и др. Археология Украинской ССР в 3-х томах. — К.: Наукова думка, 1985. — Т. 1. — 566 с.
- Баранова О. Г., Зимина Т. А., Мадлевская Е. Л. и др. Русский праздник. Праздники и обряды народного земледельческого календаря. Иллюстрированная энциклопедия / Науч. ред. И. И. Шангина. — СПб.: Искусство-СПБ, 2001. — 668 с. — (История в зеркале быта). — ISBN 5-210-01497-5.
- Белкин А. А. Русские скоморохи. — М.: Наука, 1975. — 192 с. — (Институт истории искусств Министерства культуры СССР). Arhiivukoupii 17 tuhukuudu 2015 Wayback Machine
- Коза / О. В. Белова // Славянские древности: Этнолингвистический словарь : в 5 т. / под общ. ред. Н. И. Толстого; Институт славяноведения РАН. — М. : Межд. отношения, 1999. — Т. 2: Д (Давать) — К (Крошки). — С. 522—524. — ISBN 5-7133-0982-7.
- Бернштам Т. А. Молодёжь в обрядовой жизни русской общины XIX — начала XX в.: половозрастной аспект традиционной культуры. — Л.: Наука, 1988. — 277 с.
Божерянов, И. Н. Как праздновал и празднует народ русский Рождество Христово, Новый год, Крещение и Масленицу: исторический очерк И. Н. Божерянова. — Санкт-Петербург: издание М. Ледерле и К°, 1894.- Кутья / Валенцова М. М. // Славянские древности: Этнолингвистический словарь : в 5 т. / под общ. ред. Н. И. Толстого; Институт славяноведения РАН. — М. : Межд. отношения, 2004. — Т. 3: К (Круг) — П (Перепёлка). — С. 69–71. — ISBN 5-7133-1207-0.
- Васілевіч Ул. А. Беларускі народны каляндар (valgoven.) // Паэзія беларускага земляробчага календара. Склад. Ліс А.С.. — Мн., 1992. — С. 554—612. Архивировано 11 oraskuudu 2012 года.
- Гальковский Н. М. Борьба христианства с остатками язычества в древней Руси. — Харьков: Епархиальная типография, 1916. — Т. I. — 376 с.
- Дубровский Н. Масляница. — М.: Типография С. Селиванова, 1870. — 46 с.
- Калинский И. П. Церковно-народный месяцеслов на Руси. — Записки Русского географического общества по отделению этнографии. — СПб., 1877. — Т. 7.
- Козлов А. В. Праздники и знаменательные даты православного и народного календаря. — СПб.: Культ-информ-пресс, 1993. — 224 с. — ISBN 5-8392-0073-5.
- Золотые правила народной культуры / О. В. Котович, И. И. Крук. — Мн.: Адукацыя i выхаванне, 2010. — 592 с. — 3 000 экз. — ISBN 978-985-471-335-9.
- Лозка А. Ю. Беларускі народны каляндар (valgoven.). — Мн.: Полымя, 2002. — 238 с. — ISBN 98507-0298-2.
- Масленица // Энциклопедия земли Вятской: в 10 т. Т. 8: Этнография, фольклор / Сост. В. А. Поздеев. — Киров, 1998. — С. 298—301.
- Михайлова Л. 20000 русских пословиц и поговорок. — М.: Центрполиграф, 2009. — 384 с.
- Мокиенко В. М., Никитина Т. Г. Большой словарь русских поговорок. — М.: Олма Медиа Групп, 2007. — 784 с. — ISBN 978-5-373-01386-4.
- Неверович В. В. О праздниках, поверьях и обычаях у крестьян белорусского племени, населяющих Смоленскую губернию // Памятная книжка Смоленской губернии на 1859. Вторая часть. — Смоленск: Типография Губернского Правления, 1860. — С. 123—254.
- Пропп В. Я. Русские аграрные праздники. — СПб.: Терра — Азбука, 1995. — 176 с. — ISBN 5-300-00114-7.
- Мелехова Г. Н. Традиционный уклад Лекшмозерья. Часть II. — М., 1994. — 204 с.
- Русские / Отв. ред. В. А. Александров, И. В. Власова, Н. С. Полищук. — М.: Наука, 1999. — 725 с. — ISBN 5-88590-309-3.
- Рыбаков Б. А. Язычество древних славян. — М.: Наука, 1981. — 608 с.
- Сахаров И. П. Сказания русского народа. Народный дневник. — СПб.: Издание А. С. Суворина, 1885.
- Соколова В. К. Весенне-летние календарные обряды русских, украинцев и белорусов XIX — начало XX в. Академия наук СССР, Институт этнографии им. Н. Н. Миклухо-Маклая. — М.: Наука, 1979. — 286 с.
- Соснина Н. Н. Масленица. Русские праздники и обряды. Российский Этнографический музей. Kačondan päivymiäry: 1. kevätkuudu 2011.
- Соснина Н. Н. Проводы Масленицы. Русские праздники и обряды. Российский Этнографический музей.
- Толстая С. М. Полесский народный календарь. — М.: Индрик, 2005. — 600 с. — (Традиционная духовная культура славян. Современные исследования). — ISBN 5-85759-300-X.
- Холодная В. Г. Чистый понедельник (недоступная ссылка — история). РЭМ. Kačondan päivymiäry: 17. heinykuudu 2012. Arhiviiruittu 4. elokuudu 2012
- Чичеров В. И. Зимний период русского народного земледельческого календаря XVI – XIX веков. — М.: Издательство Академии Наук СССР, 1957. — 237 с.
- Юдина Н. А. Энциклопедия русских обычаев. — М.: Вече, 2000. — 512 с. — ISBN 5-7838-0813-X.
Linkat
- Крапчунов Д. Е. Проблема соотношения христианского и языческого в восприятии русской традиционной культуры на примере масленичной обрядности // ΠΡΑΞΗΜΑ. Проблемы визуальной семиотики. — Томск: Томский государственный педагогический университет, 2015. — № 3 (5). — С. 117—127. — ISSN 2312-7899.
- Васильев М. И. Традиции масленичного ряженья в Новгородской губернии (в контексте ареальных исследований русской Масленицы) // Гуманитарные научные исследования. — 2015. — Вып. 11. — ISSN 2225-3157.
- Всё о Масленице // maslenitsa.net
- Грачёва И. История Масленицы // maslenitsa.net
- С понедельника начинается Масленица. Gazeta.ua (29. tuhukuudu 2008). Kačondan päivymiäry: 2. sulakuudu 2019.
- Масленица – время примириться с ближними. Православие и мир. Kačondan päivymiäry: 2. sulakuudu 2019.
- grinnada. Масленица. Масленичная неделя. Традиции. Блины. (27. tuhukuudu 2014). Kačondan päivymiäry: 2. sulakuudu 2019.
 |
|
|---|
| Slavjuanoin rahvahan pruazniekat | |
|---|---|
| |